Brygada Dywersji „Broda 53” - jednostka wojskowa podległa Kedywowi
Armii Krajowej, walcząca w powstaniu warszawskim. Zalążki Brody 53 powstały wiosną 1944 z innego oddziału
noszącego kryptonim Deska 81.
Jej dowódcą podczas walk powstańczych był kapitan Jan Kajus
Andrzejewski ps. Jan (zm. 31 sierpnia 1944 podczas próby
przebicia się na Śródmieście). Funkcję jego zastępcy pełnił
Ryszard Białous ps. Jerzy, który po jego śmierci
został dowódcą Brody 53. Brygada wchodziła
w skład zgrupowania Radosław. Razem z nim przeszła swój
szlak bojowy: Wolę, Starówkę oraz Czerniaków.
W skład Brody 53, która stanowiła dowództwo zgrupowania
zostały włączone:
• Batalion Zośka
• Oddział Osjan
• Oddział Dysk
• oddział Leśnik
• oddziały harcerskie
• Kompania Topolnicki
• Oddział samochodowy (motorowy) Żuk
• Oddział Dyspozycyjny „Kolegium A”
Oddział Osjan - konspiracyjne jednostki wojskowe podległe
dowództwu Armii Krajowej,wchodzące wcześniej
w skład Związku Odwetu, który z chwilą utworzenia
Armii Krajowej razem z Wachlarzem przemianowano
na Kierownictwo Dywersji (Kedyw). Kryptonim Osjan pochodzi
od pełnej nazwy: Oddziały Specjalne Jan (Jan to pseudonim
dowódcy Jana Kajusa Andrzejewskiego). Żołnierze oddziału
działali podczas okupacji hitlerowskiej: uczestniczyli
m.in. w Akcji „Wilanów” i” Pawiak”,
zaś w powstaniu warszawskim walczyli w Brygadzie
Dywersji "Broda 53".
Oddział Dyspozycyjny „Kolegium A” –
oddział, utworzony w połowie 1941 r.
działał w Tajnej Organizacji Wojskowej (TOW).
Z chwilą scalania organizacji podziemnych oddział wszedł w skład
Kedywu, zachowując własną strukturę wewnętrzną.
W nocy z 1 na 2 VIII Kolegium A zdobyło magazyny na ul Stawki 4,
stąd powstańcy ze zgrupowania „Radosława” mieli niemieckie panterki.
Po poniesieniu ciężkich strat Oddział Dyspozycyjny „Kolegium A”
został chwilowo włączony w skład baonu Zośka,
jednak już pod koniec sierpnia „Kolegium A” zostało przeniesione
bezpośrednio pod rozkazy mjr. Jana, dowódcy Brody 53.
Akcja "Burza" – akcja wojskowa zorganizowana i podjęta przez
oddziały Armii Krajowejprzeciw wojskom niemieckim,
w końcowej fazie okupacji niemieckiej, bezpośrednio przed
wkroczeniem Armii Czerwonej, prowadzona w granicach
II Rzeczypospolitej. Rozkaz do rozpoczęcia akcji
wydał w listopadzie 1943 Komendant Główny AK, gen. Tadeusz Komorowski.
26 października 1944, Komendant Główny AK gen. Leopold Okulicki
wydał rozkaz jej zakończenia. Do Akcji Burza zmobilizowano łącznie ok. 100 000 żołnierzy i oficerów AK.
Batalion Zośka – harcerski batalion AK biorący udział w powstaniu warszawskim, składający się przede wszystkim z członków Szarych Szeregów.
Utworzony został pod koniec sierpnia 1943, swą nazwę przyjął dla upamiętnienia dowódcy warszawskich Grup Szturmowych, Tadeusza Zawadzkiego "Zośki", poległego 20 sierpnia 1943 w akcji na posterunek graniczny w Sieczychach.
Przez pewien czas w składzie osobowym batalionu "Zośka" podawano jako jego 3. kompanię, wydzieloną już od 1 sierpnia 1943, jednostkę specjalną "Agat" ("Pegaz" – "Parasol") ze względu na jej podległość po linii harcerskiej Głównej Kwaterze Szarych Szeregów. Tuż przed powstaniem uzupełniono batalion do pełnego stanu 3. kompanii (ok. 366 osób). Batalion w olbrzymiej większości składał się z podchorążych, którzy podczas okupacji brali udział w akcjach dywersyjno-sabotażowych mających na celu osłabienie linii zaopatrzeniowych frontu wschodniego.
W powstaniu warszawskim batalion "Zośka" walczył w Zgrupowaniu AK "Radosław" na Woli (5 sierpnia 1944 r. batalion "Zośka" za pomocą zdobytego niemieckiego czołgu Panther wyzwolił 383 więźniów z obozu Gęsiówka na Woli) i Starym Mieście, skąd kompania "Rudy", dowodzona przez Andrzeja Romockiego "Morro", jako jedyna spośród załogi staromiejskiej przebiła się do Śródmieścia przez placówki niemieckie w Ogrodzie Saskim. W czasie walk na Czerniakowie i Mokotowie batalion "Zośka" został połączony z równie zdziesiątkowanym batalionem "Parasol".
Kompania "Rudy" została uznana przez dowództwo AK za najlepszą spośród 40-tysięcznej załogi żołnierzy walczących w powstaniu warszawskim. Za walki w powstaniu warszawskim Wódz Naczelny odznaczył batalion "Zośka" Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari (V kl.).
|
